«Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Πλάκα, τότε που τα σπίτια είχαν ακόμη πλακόστρωτες αυλές, κληματαριές, πεζούλια και γλάστρες με ευωδερούς ανθούς… οι δυο σεβαστοί μου πρόγονοι, ο πατέρας και ο παππούς μου…αβίαστα κύλησαν μέσα στο αίμα μου και την ψυχή μου το δικό τους αίμα….» Αγγελική Χατζημιχάλη
Στις 31 Ιανουαρίου, μια ηλιόλουστη αλκυονίδα μέρα, περπατήσαμε στα γραφικά σοκάκια της Πλάκας και ανακαλύψαμε τα μυστικά που κρύβει το σπίτι της Αγγελικής Χατζημιχάλη. Το αρχοντικό όπου έζησε, εργάστηκε και πέθανε η Ελληνίδα λαογράφος, βρίσκεται στον δρόμο που φέρει τιμητικά το όνομά της, στην Οδό Χατζημιχάλη και στεγάζει σήμερα το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη».
Η εμπνευσμένη κατασκευή του ενσωματώνει παραδοσιακά, νεοβυζαντινά και σύγχρονα μορφολογικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική διαμόρφωση των χώρων, με έντονες επιρροές από την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική του ελληνικού χώρου, προσδίδει στο οίκημα ξεχωριστή γοητεία. Το εσωτερικό της οικίας Χατζημιχάλη είναι διακοσμημένο με ξυλόγλυπτα, που σχεδίασε η ίδια η λαογράφος, βασισμένα σε λαϊκά μοτίβα. Στην είσοδο του σπιτιού είδαμε το ρόπτρο. Ανεβήκαμε την ξύλινη σκάλα. Μπήκαμε σε ένα μεγάλο σαλόνι. Τα έπιπλα, τα ξυλόγλυπτα, τα παραδοσιακά υφαντά και κεντήματα ...το τζάκι, αριστουργήματα λαϊκής τέχνης όλα ανέδυαν οσμή παρελθόντος, μνήμες μιας άλλης εποχής, μακρινής για μας. Στο χώρο μας υποδέχτηκαν με πολλή θέρμη οι εμψυχώτριες του Παιδικού Μουσείου, με επικεφαλής την κυρία Φανή.
Στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος «Μια φορά κι έναν καιρό στην παλιά Αθήνα», μέσα σε ένα πραγματικό αστικό σπίτι, με οδηγό τις αισθήσεις τους, παίζοντας και παρατηρώντας, ήρθαμε σε επαφή με τη ζωή στην Αθήνα του περασμένου αιώνα και ανακαλύψαμε θησαυρούς: αντικείμενα, χρήσεις, υλικά και ήχους. Με τη βοήθεια φωτογραφιών που παρίσταναν σύγχρονα αντικείμενα και τον εντοπισμό των παραδοσιακών αντικειμένων που διακοσμούσαν το σπίτι, καταλάβαμε ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε αντικείμενα της σύγχρονης ζωής και της ζωής πριν από 100 χρονιά, τότε που δεν υπήρχε ηλεκτρικό και τα πάντα ήταν χειροποίητα. Νιώσαμε για λίγες στιγμές πώς ζούσαν οι άνθρωποι παλιά, ποια εργαλεία χρησιμοποιούσαν για τις δουλειές του σπιτιού, ποια είναι η διαφορά τους από τα σύγχρονα εργαλεία. Έτσι για παράδειγμα. στην κουζίνα του σπιτιού εντοπίσαμε χρηστικά αντικείμενα της ελληνικής παράδοσης: ένα μύλο του καφέ, μια πινακωτή, μια πήλινη λεκάνη ζυμώματος, έναν φούρνο από μαντέμι που λειτουργούσε με κάρβουνα.
Περιεργαστήκαμε τα υλικά (ξύλο, μέταλλο), παρατηρήσαμε τα αντικείμενα, φορέσαμε το ταγάρι, κάναμε με το σώμα τους τα ψηλά σπίτια της Πλάκας και τα χαμηλά των Σαρακατσάνων… Επισκεφθήκαμε όλα τα δωμάτια του σπιτιού: το σαλόνι , το καθιστικό, την τραπεζαρία, την κουζίνα, το γραφείο της Χατζημιχάλη, τα δωμάτια της σοφίτας. Οι μαθητές παρατηρούσαν τα πάντα με ζωηρό ενδιαφέρον, φανερά εντυπωσιασμένοι από τη διακόσμηση και την αρχιτεκτονική του σπιτιού.
Όταν η κα Φανή μας ρώτησε τι θα ρωτούσαμε την Αγγελική Χατζημιχάλη αν μπορούσαμε να την συναντήσουμε, κάποιος μαθητής απάντησε: «Θα τη ρωτούσα πού βρήκε όλα αυτά τα πράγματα» και ένας άλλος «Πώς έφτιαξε έτσι το σπίτι της;». Στη συνέχεια δόθηκε στους μαθητές πηλός για να φτιάξουν ένα αντικείμενο που τους έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Άλλος έφτιαξε κουτάλα, άλλος γαβάθα, άλλος κανάτα…
Τέλος κάθε μαθητής πήρε μια τσάντα με πολύ όμορφα πράγματα (μια μικρή μαράκα, ένα λαστιχένιο τόπι και ένα χωνί με μια συνταγή για σαπουνόφουσκες). Η επίσκεψη στο σπίτι της Αγγελικής Χατζημιχάλη μας ταξίδεψε στην παλιά Αθήνα, σε μια πόλη χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, γεμάτη χειροποίητα αντικείμενα φτιαγμένα με κόπο και μεράκι, στην εποχή που η ομορφιά βρισκόταν μέσα στην απλότητα, που με ευτελή υλικά έφτιαχναν αριστουργήματα. Μετά το τέλος του προγράμματος, περπατήσαμε στα στενά της Πλάκας και παρατηρήσαμε τα παλιά αρχοντικά της.
Μαζέψαμε μυρωδιές και χρώματα, όσα περισσότερα μπορούσαμε και πήραμε το δρόμο της επιστροφής για το σχολείο. Είχαμε μισή ώρα στη διάθεσή μας. Αρκετό χρόνο για να δημιουργήσουμε... Αποφασίσαμε να φτιάξουμε ένα ομαδικό κολλάζ με αντικείμενα που θυμόμασταν από το σπίτι της Αγγελικής Χατζημιχάλη.
Ιδού το έργο μας με ....επεξηγήσεις...
Ευχαριστούμε την κα Φανή και όλα τα μέλη του Παιδικού Μουσείου που μας ταξίδεψαν στην παλιά Αθήνα.
