• Λογοτεχνικά βιβλία για τη σωματική αναπηρία ή σωματικές διαφορές που περιθωριοποιούν

«Πόση πραγματικότητα μπορείς να αντέξεις;» αναρωτιόταν ένας ποιητής. Πόση δόση θλιβερής πραγματικότητας και βασάνων μπορεί να αντέξει ένα παιδί; Το Κοριτσάκι με τα Σπίρτα ακόμη προβληματίζει τους θεωρητικούς της παιδικής λογοτεχνίας, τους παιδοψυχολόγους και τους γονείς. Μπορεί να χειριστεί το παιδί μια τέτοια ιστορία, και τι επίδραση έχει στον ψυχισμό του; Δεν είναι όλοι οι μικροί αναγνώστες ίδιοι. Μια ιστορία όμως που προκαλεί στεναχώρια δε σημαίνει ότι είναι μια κακή ιστορία. Αντίθετα μπορεί να μας προκαλέσει να χειριστούμε τα συναισθήματά μας και να αντιμετωπίσουμε αυτό που θέλουμε να απωθήσουμε

....κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές είναι γιατί τ' ακούς γλυκύτερα».

από τον τελευταίο σταθμό του Γιώργου Σεφέρη

Όπου ΠΑΙΔ. αναφέρεται σε παιδικό βιβλίο και όπου ΕΦΗΒ. αναφέρεται σε εφηβικό βιβλίο.

1. Ένας για όλους και όλοι για έναν

Weninger Brigitte, εκδ. Πατάκης - ΠΑΙΔ. 

Ο Μαξ το ποντικάκι έχει γεννηθεί με το ένα πόδι του μεγαλύτερο από το άλλο. Γι' αυτό το λόγο πολλές φορές παραπατάει και πέφτει φαρδύς πλατύς κάτω. Αποφασίζει όμως να φύγει από τη φωλιά του για να γνωρίσει τον κόσμο, έχοντας συνεχώς στο μυαλό του τη συμβουλή της μαμάς του: "Να ακολουθείς πάντα τα όνειρά σου, Μαξ και να μην ξεχνάς ποτέ πως είσαι ξεχωριστός". Ο Μαξ γίνεται φίλος με τον Φρέντυ το βατράχι, που δεν ακούει καθόλου καλά, αλλά χοροπηδάει τόσο ψηλά, που κανένας δεν τον φτάνει, και τη Μόλυ την τυφλοποντικίνα, που δε βλέπει καθόλου καλά, αλλά έχει μια απίθανη όσφρηση. Κι οι τρεις μαζί συναντούν τον Τέρυ το σκαντζόχοιρο, ο οποίος είναι τόσο ντροπαλός και φοβισμένος, που αρνείται να κουνηθεί από τη θέση του. Θα καταφέρουν άραγε οι τρεις φίλοι να βρουν το χάρισμα του σκαντζόχοιρου και να τον κάνουν φίλο τους;
Ένα υπέροχο βιβλίο με τρυφερές εικόνες, που μιλάει για την ομαδικότητα και για τα θαύματα που μπορεί να κάνει κανείς όταν εργάζεται μαζί με άλλους.

2. Τα παιδιά των λουλουδιών

Wojtowicz Jen, εκδ. Επόμενος Σταθμός - ΠΑΙΔ.

"Στον αδελφό μου, το Wally, που ήταν εκεί να μου δείξει ότι αυτό που μας κάνει διαφορετικούς, μας κάνει και θαυμάσιους" -Jen Wojtowicz

Μια τρυφερή και ευφάντατη ιστορία για τη δύναμη της καλοσύνης και την αξία της κατανόησης προς κάθε τι διαφορετικό.

3. Ιησούς Μπετς

Μπερνάρ Φρεντ, εκδ. Κάστωρ - ΕΦΗΒ..

 
Ο Φρεντ Μπερνάρ και ο Φρανσουά Ροκά μπήγουν το μαχαίρι στο κόκαλο. Στην πληθώρα των «soft» παιδικών βιβλίων που έχουν στόχο την ευαισθητοποίηση για τη διαφορετικότητα και την αποδοχή του ξένου και αλλότριου, οι γάλλοι δημιουργοί αντιπροτείνουν μια ωμή και ανελέητη ιστορία ενός παιδιού που γεννήθηκε χωρίς χέρια και πόδια. Ο «κορμάνθρωπος» ήρθε στον κόσμο την παραμονή των Χριστουγέννων του 1894 και γι΄ αυτό η μητέρα του τον ονόμασε «Ιησού». Ως άλλος Ιησούς, ο μικρός υπομένει όλη την περιφρόνηση και το μίσος μιας κοινωνίας που περιγελά και εκμεταλλεύεται τους διαφορετικούς ανθρώπους. Ανάγλυφα αποδίδονται ο υπόκοσμος και η φτωχολογιά του τέλους του 19ου και της αρχής του 20ου αιώνα: απατεώνες, βιοπαλαιστές, σκληροτράχηλοι εργάτες που η ανέχεια τους έχει στερήσει κάθε απόθεμα ευγενικών αισθημάτων και τρυφερότητας. Με λεπτή ειρωνεία παρατίθενται σημαντικά τεχνολογικά επιτεύγματα της εποχής που, ωστόσο, καθόλου δε βοηθούν τον Ιησού Μπετς και τους ομοίους του.

Ο μικρός Ιησούς είναι προικισμένος με μια θαυμάσια φωνή υψίφωνου, με παρατηρητικότητα και καλή όραση και με μια μνήμη ελέφαντα που συγκρατεί ημερομηνίες και ιστορικά γεγονότα με μεγάλη ευκολία. Γι΄ αυτό και η ιστορία, που ο ήρωας την αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο απευθυνόμενος με ένα γράμμα στη μητέρα του, αρθρώνεται γύρω από 33 σημαδιακές ημερομηνίες της ζωής του. Η περιπλάνησή του αρχίζει όταν μπαρκάρει ως βιγλάτορας σε ένα φαλαινοθηρικό. Δεμένος στο κατάρτι αναλαμβάνει να ειδοποιεί το πλήρωμα όταν διακρίνει φάλαινες στον ωκεανό. Η ζωή του αποκτά ένα ενδιαφέρον καθώς ταξιδεύοντας ανακαλύπτει ένα σωρό μαγικούς τόπους. Δεμένος πάντα στο κατάρτι και αλειμμένος με λίπος φάλαινας, για να μην τον καίει ο ήλιος, και με τη μυρωδιά του λίπους να τον αηδιάζει. Μια μέρα όμως χάνει το ένα του μάτι, από έναν γλάρο, και η όρασή του εξασθενεί. Άχρηστος καθώς είναι πια, ο καπετάνιος τον παρατάει σ ?ένα λιμάνι. Μετά από έντονες εναλλαγές της τύχης, ο Ιησούς θα βρει το ταίρι του στη ζωή. Είναι δυνατό να βρεθεί γυναίκα για ένα τέτοιο πλάσμα; Ναι, γιατί τα αγγίγματα ψυχής δεν εξαρτώνται από το περιτύλιγμα που λέγεται σώμα. Και εκδηλώνονται ως λαμπερές εκρήξεις ιδίως εκεί που περισσεύουν τα ελλείμματα.
 Γλώσσα κοφτή, σαν τη λεπίδα του μαχαιριού, δεν αφήνει κανένα περιθώριο για αισθήματα οίκτου. Ο αναγνώστης ανακαλύπτει τη σκληρότητα του κόσμου που σήμερα μπορεί να εκδηλώνεται με πιο «πολιτισμένο» αλλά όχι λιγότερο επώδυνο τρόπο.

Οι ζωγραφιές είναι εξαιρετικές. Αδρά περιγράμματα, έντονες φωτοσκιάσεις, ψυχρά χρώματα και εξπρεσιονιστικά δουλεμένες σκηνές δημιουργούν ένα εύγλωττο σκηνικό. Το εξώφυλλο είναι η επιτομή του βιβλίου. Πίσω από την κουρτίνα του τσίρκου προβάλλει φοβισμένος ο μικρός Ιησούς, έτοιμος να βγει στη σκηνή της ζωής. To βιβλίο έχει βραβευθεί με τα βραβεία Goncourt Jeunesse 2002, το Prix Baobab-Salon du Livre de Montreuil και το βραβείο της εφημερίδας «Le Monde» 2001. 

Ο Φρεντ Μπερνάρ (γεν. 1969), που έγραψε το κείμενο, και ο Φρανσουά Ροκά (γεν. 1971) που έκανε την εικονογράφηση, είναι εικαστικοί καλλιτέχνες. Γνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους και έφτιαξαν το πρώτο τους βιβλίο για νέους το 1990 (το Κίτρινο Τρένο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάστωρ και έχει θέμα τον πολιτισμό του 19ου αιώνα). 

4. Θέλω μία αγκαλιά

Ρόου Τζον Α., εκδ. Πατάκης - ΠΑΙΔ.

Μια αγκαλιά! Αυτό θέλει πιο πολύ απ' όλα στον κόσμο ο μικρός Έλβις. Όπου κι αν πάει, στην πόλη, στο πάρκο, στο σταθμό του τρένου, βλέπει ανθρώπους ν' αγκαλιάζονται. Ο κακόμοιρος ο Έλβις! Όλοι τον αποφεύγουνε.
"Μια αγκαλιά, παρακαλώ πολύ. Υπάρχει κάποιος να μου χαρίσει μια αγκαλιά;" Κρίμα! Κανείς δε θέλει.
Απογοητευμένος, σκέφτεται να τα παρατήσει, να το πάρει απόφαση ότι σ' αυτό τον κόσμο κανείς δε θα τον αγκαλιάσει, όταν... Ακούει μια φωνούλα μέσα στο πλήθος. "Θα ήθελε κάποιος να μου δώσει ένα φιλί;" Μήπως είναι η τελευταία ευκαιρία του Έλβις να κάνει ένα φίλο;

Ένα υπέροχο βιβλίο με χιούμορ από τον Τζον Ά. Ρόου για την αξία της προσφοράς. Μια μικρή αγκαλιά, ένα γρήγορο φιλί, ένα ανεκτίμητο δώρο.

5. Ο Φοίβος και ο άλλος Φοίβος

Γκρέκου Γλυκερία, εκδ. Ελληνικά Γράμματα - ΠΑΙΔ.

 Το θέμα του βιβλίου αφορά στην καθημερινότητα δύο παιδιών. Ενός "συνηθισμένου", του Φοίβου, και ενός παιδιού με αναπηρία, του άλλου Φοίβου. Ο άλλος Φοίβος, με αναπηρία, γίνεται "άλλος" μέσα από τη δική του ιδιαιτερότητα, αλλά κυρίως μέσα από την εικόνα που έχουν οι άλλοι γι΄ αυτόν. Στις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης ανακαλύπτει πως όλοι οι άνθρωποι έχουν τις ίδιες ανάγκες, νιώθουν τα ίδια συναισθήματα, έχουν τα ίδια δικαιώματα.

6. Μόζα η γάτα - Η μάγισσα Αμπουλίνα

Σταματοπούλου Ιωάννα, εκδ. Κέδρος - ΠΑΙΔ.

Στη Μάγισσα Αμπουλίνα, ταξιδεύουμε μαζί με τη Μόζα στον κόσμο των ανθρώπων με κινητικά προβλήματα. Προσεγγίζουμε έτσι την ουσιαστική έννοια της φράσης "άτομα με ειδικές ανάγκες και ικανότητες", ενημερωνόμαστε για τις ιδιαιτερότητες των ατόμων αυτών, καταλαβαίνουμε γιατί νιώθουν αμήχανοι οι υπόλοιποι άνθρωποι απέναντί τους και ευαισθητοποιούμαστε, τελικά, σε ένα δύσκολο κοινωνικό θέμα με χαριτωμένο τρόπο.

7. Ο Τριγωνοψαρούλης

Ηλιόπουλος Βαγγέλης, εκδ. Πατάκης - ΠΑΙΔ.

Ο Τριγωνοψαρούλης είναι ένα ψάρι με τριγωνικό σχήμα, τόσο που δε μοιάζει με κανένα άλλο. Και το μυαλό του όμως είναι τριγωνικό: διαβάζει και γράφει μόνο ό,τι έχει σχέση με τρίγωνα, κι έτσι δεν τα καταφέρνει καθόλου καλά στα μαθήματα. Αποτέλεσμα; όλο το σχολείο στο βυθό τον κοροϊδεύει και εκείνος νιώθει αδικημένος και απομονωμένος. 

Η κυρία ? Σουπιά, η δασκάλα του σχολείου του βυθού, αντικρίζοντάς τον δεν ήξερε τι ψαράκι ήταν! Από το σχήμα του τον ονόμασε ? Τριγωνοψαρούλη. Όταν άρχισαν τα μαθήματα και όλα τα ψαράκια έμαθαν να γράφουν και να διαβάζουν, ο Τριγωνοψαρούλης δυσκολευόταν, όσο κι αν προσπαθούσε. Μόνο τριγωνάκια μπορούσε να σχεδιάσει. Κι όμως αυτός ήταν ο μόνος που μπορούσε να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο που απειλούσε να κλείσει για πάντα το σχολείο και να στείλει τα ψαράκια στα δίχτυα του ψαρά. Όταν λοιπόν έρχεται η κρίσιμη στιγμή, αποδεικνύει ότι όχι απλώς αξίζει την αναγνώριση των συμμαθητών του, αλλά και κάτι παραπάνω!

Ένας ύμνος στην αποδοχή του διαφορετικού! Απέσπασε τον Έπαινο Αντιγόνη Μεταξά 1998 του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Έχει αναγραφεί  στη λίστα του Documentation Centre of Books for Disabled Young People της ΙΒΒΥ. Επίσης έχει επιλεγεί από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου ως παραμύθι της Γαλάζιας Γραμμής, το οποίο μπορούν να ακούνε τα παιδιά τηλεφωνικά. Απόσπασμα από το βιβλίο υπάρχει στα σχολικά βιβλία του ΟΕΔΒ. Επίσης έχει προταθεί από τη UNICEF Ελλάδας στα εκπαιδευτικά της προγράμματα.

Το βιβλίο μεταφράστηκε και κυκλοφορεί στην Κίνα από τον Εκδοτικό Οίκο Tianjin Maitian Culture Communication Co. Ltd, 2012 σε έναν τόμο μαζί με το «Ο Τριγωνοψαρούλης, ο Μαυρολέπιας κι ο τελευταίος ιππόκαμπος»

8. Για μια σούζα

Ζαννάκη-Λιάλιου Ιουλία, εκδ. Κέδρος - ΕΦΗΒ.

Την ήρεμη ζωή εφτά παιδικών φίλων αναστατώνει η απόφαση του συλλόγου καθηγητών να αναθέσει σε τρεις από αυτούς να δίνουν τα μαθήματα σε ένα συμμαθητή τους που έχει μείνει καθηλωμένος σε αναπηρική πολυθρόνα ύστερα από ατύχημα με το μηχανάκι που οδηγούσε.
Ο συμμαθητής τους, πρώην μηχανόβιος, μέλος μιας συμμοριούλας που τρόμαζε και εξόργιζε τους περίοικους και τα παιδιά, βάζει σε δοκιμασία την υπομονή τους.
Δύσκολη η αποστολή των παιδιών. Η αντιπάθεια και από τις δυο πλευρές.
Όλα όμως αλλάζουν όταν ο δύστροπος "μαθητής" τους γίνεται μάρτυρας μιας πιθανής δολοφονίας στην πολυκατοικία όπου μένει και αναγκάζεται να ζητήσει τη βοήθειά τους.

9. Αργυρώ

Τζώρτζογλου Νίτσα, , εκδ. Κέδρος, ΕΦΗΒ.

Η Αργυρώ είναι μια νεαρή Ηπειρώτισσα που κάποιο ατύχημα της άφησε βαριά αναπηρία. Την ώρα που όλοι φοβόντουσαν πως δε θα τα βγάλει πέρα στη ζωή, αυτή, με το κουράγιο της, τη βοήθεια της λεβέντισσας μάνας της και μιας φωτισμένης δασκάλας, τα βγάζει πέρα παλικαρίσια. Καταφέρνει αυτό που και γερά  κορίτσια δε θα το μπορούσαν. Πέρα από τις άφθονες περιπέτειες, την κατανόηση, την ανθρωπιά που βγαίνει από τις σελίδες του βιβλίου, δίνεται και μια προειδοποίηση στα παιδιά μας. Μην παίζετε με παλιοσίδερα! Είναι τραγικό, σαράντα και πάνω χρόνια ύστερα από τους πολέμους, να έχουμε σκοτωμένους και τραυματισμένους από νάρκες ή άλλες μηχανές παρατημένες σε βουνά και φαράγγια. Το πάθημα της Αργυρώς ας γίνει μάθημα!

10. Ένα χελωνάκι χωρίς καβούκι

Πριοβόλου Ελένη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, ΠΑΙΔ.

"Το χελωνάκι μου γεννήθηκε χωρίς καβούκι και πρέπει να το προστατεύσω", είπε η μαμά χελώνα. Όμως ο Λίνος θέλει να ζει σαν τ΄ άλλα χελωνάκια κι ένα μεσημέρι το σκάει από το σπίτι. Εκεί στο λιβάδι βρίσκει φίλους, την αποδοχή και μια μοναδική αγάπη...

11. Ο Δαχτυλοκούτσικος

Φραγκιά Μαρία, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, ΠΑΙΔ.

Ο Δαχτυλοκούτσικος είναι ένα τρισχαριτωμένο παιδάκι σχεδόν σαν όλα τ' άλλα. Με την ιστορία του στέλνει το μήνυμα ότι το μεγαλύτερο κακό όταν είσαι κάπου "διαφορετικός" είναι η κοινωνική απομόνωση στην οποία σε καταδικάζουν όσοι δεν ξέρουν ή δεν μπορούν ν' αγαπούν - αυτό, όμως, ευτυχώς διορθώνεται!

Ο κατάλογος των βιβλίων μακρύς... γι'αυτό παραθέτουμε ακόμα μερικά αναφέροντας μόνο το συγγραφέα, τον τίτλο και τον εκδοτικό οίκο. Για όσους ενδιαφέρονται να τα αναζητήσουν στο διαδίκτυο, θα βρουν αρκετές πληροφορίες για το καθένα. Ζητάμε συγγνώμη από τους συγγραφείς όσων βιβλίων δεν αναφέρουμε αλλά η επιλογή έγινε τυχαία και χωρίς καμιά σκοπιμότητα. Επιπλέον ας έχουμε υπόψη ότι καθημερινά εκδίδονται νέα βιβλία, για τα οποία δεν μπορούμε να είμαστε ενήμεροι.

• Χελφτ Κλοντ, Μια αδερφούλα με ειδικές ανάγκες, εκδ. Άγκυρα - ΠΑΙΔ.

• Γουίλις Τζιν, Η Αργυρώ γελάει, εκδ. Πατάκης - ΠΑΙΔ.

• Μάρρα Ειρήνη, Το μυστικό τραγούδι της Μάτας, εκδ. Πατάκης - ΠΑΙΔ.

• Σέλινγκ Μπάρμπαρα, Δεν είμαι τόσο αλλιώτικος από τους άλλους, εκδ. Δωρικός - ΠΑΙΔ.

• Μάστορη Βούλα, Το γιγαντοδαχτυλάκι του Λέανδρου, εκδ. Μίνωας - ΠΑΙΔ.

• Πατρόκλου Λίλα, Τα άταχτα πλοκάμια, εκδ. Κάστωρ - ΠΑΙΔ. (παροδική αναπηρία)

• Σκορδαλά-Κακατσάκη Ευδοκία, με λένε Ελπίδα, εκδ. Άγκυρα - ΠΑΙΔ.

• Κέιβ Κάθριν, το κάτι άλλο, εκδ. Πατάκη - ΠΑΙΔ.

• Σταμάτη Αθηνά, τη νύχτα των θαυμάτων, εκδ. Κάστωρ - ΠΑΙΔ.

• Fransis Hodgson-Byrnett, ο μυστικός κήπος, εκδ. Καλέντης- ΠΑΙΔ.

• Μάστορη Βούλα, το ποτάμι ζήλεψε, εκδ. Ελληνικά Γράμματα - ΕΦΗΒ.

• Μπέρυ Τζέιμς, Ένας κλέφτης στο χωριό, εκδ. Καστανιώτης - ΕΦΗΒ.

• Λιχάνοφ Άλμπερτ, η έκλειψη του ήλιου - ΕΦΗΒ.

• Daudet Alphons, Η ιστορία ενός παιδιού, εκδ. Μίνωας - ΕΦΗΒ.

• Βαρελλά Αγγελική, Τα παπουτσάκια που λένε παραμύθια, εκδ. Άγκυρα - ΠΑΙΔ

• Μάρρα Ειρήνη, Ο μικρός Ντουπ, εκδ. Πατάκη-ΠΑΙΔ.

• Κυρίτση-Τζιώτη Ιωάννα, Το σπασμένο χέρι του Νίνο, εκδ. Μικρή Μίλητος

• Κοντολέων Μάνος, Γάντι σε ξύλινο χέρι εκδ. Γνώση

• Μάττα Μερόπη, Η κουκουβάγια με τα χρυσά φτερά, εκδ. Ζήττη

• Γκότση Ανδριανή, Η Μονοστάλακτη, εκδ. Γράμμα

• Κωνσταντινίδου Μαριέλα, Ο Νιφάδας και η Γλώση, εκδ. Ρώσση

• Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Ένας μήνας σαν όλους τους άλλους, εκδ. Ψυχογιός

• Χιουζ Φρίντα, Ενοικιάζεται φίλος, εκδ. Μίνωας

• Καρλ Έρικ, Καλή όρεξη!, εκδ. Καλειδοσκόπιο

• Λυμπεροπούλου Όλγα, Γιατί η γιαγιά μου δε θυμάται το όνομά μου;, εκδ. Παπαδόπουλος (Νόσος Αλτσχάιμερ)

• Γκομπόλι Μάριο, Κανείς δεν είναι τέλειος, εκδ. Φλούδας, ΠΑΙΔ.

• Σατραπί Μαριάν, Αζδάρ, εκδ. Επόμενος Σταθμός, ΠΑΙΔ.

• Εφτιαλιώτης Αργύρης, Η Στραβοκώσταινα, εκδ. Παπαδόπουλος, ΠΑΙΔ.

• Πυλιώτου Μαρία, Λεώνη, εκδ. Πατάκη, ΕΦΗΒ. (Σκλήρυνση κατά πλάκας)

• Τσερτσενά Βάνα, Φρίντα Κάλο, εκδ. Πατάκη, ΕΦΗΒ.

• Γκότση Ανδριανή, Το λαίμαργο μυρμήγκι, εκδ. Γράμμα, ΠΑΙΔ. (Παχυσαρκία)

• Γκότση Ανδριανή, Όταν ο καθρέφτης εκδικείται, εκδ. Γράμμα, ΕΦΗΒ. (Νευρική ανορεξία)

• Σατραπί Μαριάν, Τα τέρατα δεν αγαπούν το φεγγάρι, εκδ. Επόμενος Σταθμός, ΠΑΙΔ.

• Ρίμελ Χριστίνα-Ντανιέλα, Κανείς δεν είναι τέλειος, εκδ. Μίνωας, ΕΦΗΒ. (τεχνητό μέλος)

• Βαρβαρούση Λήδα, Μια παρέα με καρδιά, εκδ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Αντιπροσωπεία στην Ελλάδα

Πληροφοριακά Στοιχεία

Κατηγορία: Λογοτεχνία και Ειδική Αγωγή